Porady prawne. Adwokat Joanna Gorczyca

W powszechnym przekonaniu często funkcjonuje pogląd, że obowiązek alimentacyjny rodzica wobec dziecka wygasa z chwilą osiągnięcia przez nie pełnoletniości. W rzeczywistości jednak prawo rodzinne reguluje tę kwestię zupełnie inaczej. Pełnoletniość nie stanowi automatycznej granicy dla świadczeń alimentacyjnych i warto mieć tego świadomość.

Podstawa prawna obowiązku alimentacyjnego

Zgodnie z art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Oznacza to, że kluczowe znaczenie ma więc nie wiek dziecka, lecz jego zdolność do samodzielnego utrzymania się.

Dodać należy, że zakres świadczenia alimentacyjnego wyznacza art. 135 k.r.o. i zależy on przede wszystkim od usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Czy pełnoletnie dziecko może otrzymywać alimenty?

Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Jeżeli pełnoletnie dziecko kontynuuje naukę i w związku z tym nie jest w stanie pokryć swoich kosztów utrzymania, rodzice w dalszym ciągu obowiązani są do wsparcia finansowego. Takie stanowisko wynika także z obszernego dorobku orzeczniczego, na przykład wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27.01.1999 r. o sygn. akt II CKN 828/97.

Przykładowymi sytuacjami, w których obowiązek alimentacyjny wobec pełnoletniego dziecka może być kontynuowany są:

podjęcie przez dziecko studiów dziennych,
podjęcie nauki w szkole policealnej lub uczelni wyższej,

Co ważne, obowiązek może trwać tak długo, jak długo edukacja i okoliczności życiowe uzasadniają to, że dziecko nie jest jeszcze samodzielne finansowo.

Kiedy obowiązek alimentacyjny wygasa?

Nie istnieje jedna, sztywna cezura wiekowa. Obowiązek alimentacyjny trwa tak długo, jak długo dziecko wymaga pomocy w utrzymaniu, a jego przedłużanie musi być usprawiedliwione.

Czy to oznacza, że rodzice zawsze muszą utrzymywać dorosłe dziecko, które kontynuuje naukę lub twierdzi, że nie jest w stanie się samodzielnie utrzymać?

Otóż nie, obowiązek może wygasnąć, gdy:

dziecko ukończy naukę i podejmie pracę zarobkową,
dziecko nie dokłada starań w zdobywaniu wykształcenia, np. nie zdaje egzaminów, rezygnuje z nauki bez uzasadnienia,
dziecko celowo uchyla się od podjęcia pracy, mimo że jest do tego zdolne,
dziecko prowadzi samodzielne i niezależne życie, np. założyło rodzinę.

Jak wskazał Sąd Najwyższy, przy orzekaniu o obowiązku alimentacyjnym rodziców względem dziecka, które osiągnęło pełnoletność, należy brać pod uwagę, czy wykazuje ono chęć dalszej nauki oraz czy jego zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie przez nie nauki. Jeżeli pełnoletnie dziecko, mające wyuczony zawód, zamierza studiować w prywatnej wyższej uczelni, z czym - obok kosztów utrzymania - łączy się czesne, trzeba także uwzględniać okoliczność, czy pozwala na to stopa życiowa rodziców (wyrok z dnia 30.06.1999 r., sygn. akt III CKN 199/99).

Warto zaznaczyć również, że rodzic może uchylić się od obowiązku alimentacyjnego wobec pełnoletniego dzieckatakże wtedy, gdy jego dalsze żądania byłyby połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla rodzica lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się (art. 133 § 3 k.r.o.).

Jak uchylić obowiązek alimentacyjny wobec dziecka?

Rodzic nie może jednostronnie zaprzestać płacenia alimentów – nawet jeżeli uważa, że dziecko powinno już utrzymywać się samodzielnie. Aby skutecznie uchylić obowiązek alimentacyjny, należy:

Złożyć pozew do sądu rodzinnego o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.
W pozwie wskazać, że dziecko osiągnęło samodzielność życiową albo że uchylanie się od samodzielności jest zawinione.
Wskazać odpowiednie dowody – np. informacje o zatrudnieniu dziecka, jego braku aktywności edukacyjnej, fakcie posiadania przez nie własnej rodziny czy źródeł utrzymania.

Sąd na tej podstawie oceni, czy w świetle zgromadzonego materiału istnieją podstawy do zakończenia obowiązku alimentacyjnego.

Podsumowanie

Obowiązek alimentacyjny wobec dziecka nie wygasa z chwilą osiągnięcia pełnoletniości przez dziecko. Może trwać dłużej – do czasu, aż dziecko uzyska realną zdolność do samodzielnego utrzymania się.

Każda sytuacja rodzinna jest inna i wymaga indywidualnej oceny – zarówno w zakresie ustalenia wysokości alimentów, jak i ewentualnego uchylenia obowiązku alimentacyjnego wobec dorosłego dziecka.

Rodzic, który uważa, że dalsze świadczenia są bezzasadne, powinien wystąpić do sądu z pozwem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego.

Jeżeli zastanawiasz się, czy możesz uchylić obowiązek alimentacyjny albo w jaki sposób go ograniczyć – zapraszam do kontaktu. Pomagam zarówno rodzicom, jak i dzieciom w sprawach alimentacyjnych, reprezentuję Klientów przed sądem i doradzam, jakie rozwiązania są najlepsze w konkretnej sytuacji.

Alimenty dla dorosłego dziecka - do kiedy przysługują?